مفهوم «مکتب» در منظومة فکری امام خامنه‌ای(دام‌ظله)

نویسنده

استادیار دانشکده مدیریت دانشگاه جامع امام حسین(ع)، تهران، ایران

چکیده

شهادت سردار قاسم سلیمانی و بیانات رهبر معظم انقلاب در خصوص نگاه به وی به‌عنوان یک «مکتب»، سرآغاز رواج عبارت «مکتب شهید سلیمانی» شد. واژة «مکتب» از جمله مفاهیمی است که کاربردهای وسیعی در ادبیات علمی و دینی داشته و تعاریف مختلفی نیز در خصوص آن بیان شده است. با توجه به اینکه «مکتب»، یک مفهوم اعتباری و برساخت ذهنی است، تعریف خود را از مقاصد و انتظارات اعتبارکننده دریافت می‌کند. حال سؤال این است که مقام معظم رهبری از به‌کار بردن واژة «مکتب» چه مفهومی را اعتبار نموده‌اند. بهترین منبع شناخت مفهوم «مکتب» از منظر آیت‌الله خامنه‌ای(دام‌ظله)، رجوع به سوابق به‌کارگیری این لفظ توسط ایشان طی سخنرانی‌ها و بیانات مختلف است. این مقاله درصدد است تا به این موضوع پرداخته و مفهوم «مکتب» را در منظومة فکری آیت‌الله خامنه‌ای(دام‌ظله) شناسایی و سپس ویژگی‌های «مکتب شهید سلیمانی» را در این منظومه استخراج نماید. برای رسیدن به این هدف از روش کیفی «تحلیل مضمون» استفاده شد و الگویی جامع شامل 142 مضمون اولیه (شناسه‌) مورد شناسایی قرار گرفت که در قالب 72 مضمون سازمان‌دهنده (شاخص) ترکیب گردید. این مضمونها پس از دسته‌بندی در سطوح مختلف درنهایت در 17 مضمون فراگیر (6 مؤلفه و 11 زیرمؤلفه) در دو بُعد «تعریف مکتب»، «انواع مکاتب» ساماندهی شد. بُعد «تعریف مکتب» سه مؤلفة «معانی و مفاهیم»، «ویژگیها» و «کاربردها» دارد؛ «انواع مکاتب» نیز شامل «مکاتب غربی»، «مکتب اهل‌بیت(علیهم‌السلام)» و «مکتب امام خمینی(ره) و انقلاب اسلامی» است. یافته‌های این پژوهش نشان داد که در اندیشة رهبر معظم انقلاب، شهید سلیمانی به‌عنوان شاگرد برجستة مکتب امام(ره)، خود دلیل راه و نشان‌گر مسیری است که در این مقاله 14 ویژگی آن، احصا و معرفی می‌شود. «قدرت فرماندهی»، «احتیاط و مراقبت از حدود شرعی»، «مجاهدت در راه خدا» و «اخلاص»، از جملۀ مهم‌ترین این ویژگی‎ها هستند که در کلام رهبر معظم انقلاب بر آنها تأکید شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The concept of "school" in Imam Khamenei's intellectual system

نویسنده [English]

  • Hamed Najaran Toosi
assistant professor at the Department of Management & Strategic Planning, Imam Hussein University, Iran
چکیده [English]

The martyrdom of Sardar Qassem Soleimani and the statements of the Supreme Leader of the Revolution regarding his view of him as a "school" marked the beginning of the popularization of the phrase "the school of Martyr Soleimani". The word "school" is one of the concepts that has wide applications in scientific and religious literature and various definitions have been given about it. Given that "school" is a concept of credit and mental construction, it receives its definition from the intentions and expectations of the creditor. The question now is what concept the Supreme Leader has endorsed by the use of the word "school." The best source for understanding the concept of "school" from the perspective of Ayatollah Khamenei is to refer to the records of his use of this word during various speeches and statements. This article seeks to address this issue and identify the concept of "school" in the intellectual system of Ayatollah Khamenei and then extract the characteristics of the "school of Martyr Soleimani" in this system. To achieve this goal, the qualitative method of "content analysis" was used and a comprehensive pattern including 142 primary themes (identifier) ​​was identified, which was combined in the form of 72 organizing themes (index). After categorizing them at different levels, these themes were finally organized into 17 comprehensive themes (6 components and 11 sub-components) in two dimensions: "definition of school", "types of schools". The "definition of school" dimension has three components: "meanings and concepts", "characteristics" and "applications"; "Types of schools" also include "Western schools", "School of Ahl al-Bayt (PBUH)" and "School of Imam Khomeini and the Islamic Revolution". The findings of this study showed that in the thought of the Supreme Leader of the Revolution, Martyr Soleimani, as a prominent student of the school of Imam Khomeini, is itself the reason for the path and indicates the path, 14 features of which are counted and introduced in this article. "Commanding power", "caution and guarding the religious boundaries", "struggle in the way of God" and "sincerity" are among the most important features that have been emphasized in the words of the Supreme Leader of the Revolution.

کلیدواژه‌ها [English]

  • School
  • Imam Khomeini
  • Martyr Qasem Soleimani

مراجع

آقانظری، حسن؛ توکلی، محمدجواد؛ بیدار، محمد (1397). معناشناسی «مکتب»، «نظام» و «علم» در ادبیات اقتصاد اسلامی. معرفت اقتصاد اسلامی. س 10. ش 19: ص 25 تا 46.
خامنه­ای، سیدعلی (10/05/1398)، بیانات معظم­له در سخنرانی تلویزیونی به مناسبت عید قربان، برگرفته از پایگاه اینترنتی www.khamenei.ir در تاریخ 20/08/1399، تهران.
ــــــــــــــ (28/08/1399)، بیانات معظم­له در ارتباط تصویری با تشکلهای دانشجویی، برگرفته از پایگاه اینترنتی www.khamenei.ir در تاریخ 20/08/1399، تهران.
ــــــــــــــ (16/11/1398)، بیانات معظم­له در دیدار با اقشار مردم، برگرفته از پایگاه اینترنتی www.khamenei.ir در تاریخ 20/08/1399، تهران.
ــــــــــــــ (27/10/1398)، بیانات معظم­له در خطبه‌های نماز جمعة تهران، برگرفته از پایگاه اینترنتی www.khamenei.ir در تاریخ 20/08/1399، تهران.
ــــــــــــــ (18/10/1398)، بیانات معظم­له در دیدار با مردم قم، برگرفته از پایگاه اینترنتی www.khamenei.ir در تاریخ 20/08/1399، تهران.
ــــــــــــــ (13/10/1398)، بیانات معظم­له در منزل شهید سلیمانی، برگرفته از پایگاه اینترنتی www.khamenei.ir در تاریخ 20/08/1399، تهران.
ــــــــــــــ (13/10/1398)، پیام معظم­له به مناسبت شهادت سردار سلیمانی، برگرفته از پایگاه اینترنتی www.khamenei.ir در تاریخ 20/08/1399، تهران.
ــــــــــــــ (14/03/1398)، بیانات معظم­له در مراسم سی‌امین سالگرد رحلت امام خمینی(ره)، برگرفته از پایگاه اینترنتی www.khamenei.ir در تاریخ 20/08/1399، تهران.
ــــــــــــــ (22/12/1397)، بیانات معظم­له در دیدار خانواده‌های شهدای مدافع حرم، برگرفته از پایگاه اینترنتی www.khamenei.ir در تاریخ 20/08/1399، تهران.
ــــــــــــــ (19/12/1397)، بیانات معظم­له در مراسم اعطای نشان ذوالفقار به سردار سلیمانی، برگرفته از پایگاه اینترنتی www.khamenei.ir در تاریخ 20/08/1399، تهران.
ــــــــــــــ (03/02/1397)، بیانات معظم­له در دیدار دست‌اندرکاران همایش ملی حکیم طهران (مرحوم آقاعلی مدرس زنوزی)، برگرفته از پایگاه اینترنتی www.khamenei.ir در تاریخ 20/08/1399، تهران.
ــــــــــــــ (17/03/1396)، بیانات معظم­له در دیدار با دانشجویان در ماه مبارک رمضان، برگرفته از پایگاه اینترنتی www.khamenei.ir در تاریخ 20/08/1399، تهران.
ــــــــــــــ (09/09/1394)، بیانات معظم­له در ابتداى درس خارج فقه‌ درباره پیاده‌روی اربعین، برگرفته از پایگاه اینترنتی www.khamenei.ir در تاریخ 20/08/1399، تهران.
ــــــــــــــ (14/03/1394)، بیانات معظم­له در سالگرد رحلت حضرت امام(ره)، برگرفته از پایگاه اینترنتی www.khamenei.ir در تاریخ 20/08/1399، تهران.
ــــــــــــــ (21/07/1393)، بیانات معظم­له در دیدار اقشار مختلف مردم به مناسبت عید غدیر، برگرفته از پایگاه اینترنتی www.khamenei.ir در تاریخ 20/08/1399، تهران.
ــــــــــــــ (23/07/1391)، بیانات معظم­له در دیدار با جوانان خراسان شمالی، برگرفته از پایگاه اینترنتی www.khamenei.ir در تاریخ 20/08/1399، تهران.
ــــــــــــــ (10/11/1390)، بیانات معظم­له در دیدار شرکت‌کنندگان در اجلاس جهانی جوانان و بیدارى اسلامى، برگرفته از پایگاه اینترنتی www.khamenei.ir در تاریخ 20/08/1399، تهران.
ــــــــــــــ (06/09/1390)، بیانات معظم­له در دیدار اقشار نمونه بسیج سراسر کشور، برگرفته از پایگاه اینترنتی www.khamenei.ir در تاریخ 20/08/1399، تهران.
ــــــــــــــ (25/07/1390)، بیانات معظم­له در دیدار با مردم پاوه، برگرفته از پایگاه اینترنتی www.khamenei.ir در تاریخ 20/08/1399، تهران.
ــــــــــــــ (14/03/1390)، بیانات معظم­له در در سالگرد ارتحال حضرت امام(ره)، برگرفته از پایگاه اینترنتی www.khamenei.ir در تاریخ 20/08/1399، تهران.
ــــــــــــــ (27/02/1390)، بیانات معظم­له در در دومین نشست اندیشه‌هاى راهبردى با موضوع عدالت، برگرفته از پایگاه اینترنتی www.khamenei.ir در تاریخ 20/08/1399، تهران.
ــــــــــــــ (20/07/1389)، پیام معظم­له به نوزدهمین اجلاس سراسری نماز، برگرفته از پایگاه اینترنتی www.khamenei.ir در تاریخ 20/08/1399، تهران.
ــــــــــــــ (15/07/1388)، بیانات معظم­له در دیدار عمومى مردم چالوس و نوشهر، برگرفته از پایگاه اینترنتی www.khamenei.ir در تاریخ 20/08/1399، تهران.
ــــــــــــــ (13/02/1387)، بیانات معظم­له در جمع جانبازان و ایثارگران و خانواده‌هاى شهداى استان فارس، برگرفته از پایگاه اینترنتی www.khamenei.ir در تاریخ 20/08/1399، تهران.
ــــــــــــــ (01/01/1385)، پیام نوروزی معظم­له به مناسبت حلول سال نو، برگرفته از پایگاه اینترنتی www.khamenei.ir در تاریخ 20/08/1399، تهران.
ــــــــــــــ (29/10/1384)، بیانات معظم­له در دیدار اساتید و دانشجویان دانشگاه امام صادق(علیه‌السلام)، برگرفته از پایگاه اینترنتی www.khamenei.ir در تاریخ 20/08/1399، تهران.
ــــــــــــــ (14/03/1384)، بیانات معظم­له در سالگرد ارتحال حضرت امام(ره)، برگرفته از پایگاه اینترنتی www.khamenei.ir در تاریخ 20/08/1399، تهران.
ــــــــــــــ (14/03/1383)، بیانات معظم­له در سالگرد ارتحال حضرت امام(ره)، برگرفته از پایگاه اینترنتی www.khamenei.ir در تاریخ 20/08/1399، تهران.
ــــــــــــــ (08/11/1382)، پیام معظم­له به کنگره عظیم حج، برگرفته از پایگاه اینترنتی www.khamenei.ir در تاریخ 20/08/1399، تهران.
ــــــــــــــ (06/12/1381)، بیانات معظم­له در دیدار جوانان استان سیستان و بلوچستان، برگرفته از پایگاه اینترنتی www.khamenei.ir در تاریخ 20/08/1399، تهران.
ــــــــــــــ (13/07/1381)، بیانات معظم­له در دیدار مسئولان نظام به مناسبت مبعث حضرت رسول اکرم(صلّی الله علیه و آله و سلم)، برگرفته از پایگاه اینترنتی www.khamenei.ir در تاریخ 20/08/1399، تهران.
ــــــــــــــ (26/09/1380)، پیام تسلیت معظم­له به مناسبت درگذشت آیت‌الله آقاى حاج سید محمد شیرازى، برگرفته از پایگاه اینترنتی www.khamenei.ir در تاریخ 20/08/1399، تهران.
ــــــــــــــ (23/02/1379)، بیانات معظم­له خطبه‌هاى نماز جمعة تهران، برگرفته از پایگاه اینترنتی www.khamenei.ir در تاریخ 20/08/1399، تهران.
ــــــــــــــ (09/07/1378)، بیانات معظم­له در خطبه‌هاى نماز جمعة تهران، برگرفته از پایگاه اینترنتی www.khamenei.ir در تاریخ 20/08/1399، تهران.
ــــــــــــــ (27/11/1377)، بیانات معظم­له در دیدار با مسئولان و کارگزاران نظام، برگرفته از پایگاه اینترنتی www.khamenei.ir در تاریخ 20/08/1399، تهران.
ــــــــــــــ (21/11/1377)، پیام معظم­له به ملت ایران به مناسبت بیستمین سالگرد انقلاب اسلامی، برگرفته از پایگاه اینترنتی www.khamenei.ir در تاریخ 20/08/1399، تهران.
ــــــــــــــ (12/06/1377)، بیانات معظم­له در مراسم فارغ‌التحصیلى گروهى از دانشجویان دانشگاه تربیت مدرس، برگرفته از پایگاه اینترنتی www.khamenei.ir در تاریخ 20/08/1399، تهران.
ــــــــــــــ (14/11/1376)، بیانات معظم­له در دیدار با اعضاى مجمع جهانى اهل‌بیت(علیهم‌السلام)، برگرفته از پایگاه اینترنتی www.khamenei.ir در تاریخ 20/08/1399، تهران.
ــــــــــــــ (14/11/1376)، بیانات معظم­له در گفت‌وشنود صمیمانه با گروهى از جوانان و نوجوانان، برگرفته از پایگاه اینترنتی www.khamenei.ir در تاریخ 20/08/1399، تهران.
ــــــــــــــ (30/07/1376)، بیانات معظم­له در همایش بزرگ خواهران در ورزشگاه آزادى به مناسبت جشن میلاد کوثر، برگرفته از پایگاه اینترنتی www.khamenei.ir در تاریخ 20/08/1399، تهران.
ــــــــــــــ (14/03/1376)، بیانات معظم­له در سالگرد ارتحال حضرت امام(ره)، برگرفته از پایگاه اینترنتی www.khamenei.ir در تاریخ 20/08/1399، تهران.
ــــــــــــــ (01/01/1376)، بیانات معظم­له در اجتماع بزرگ مردم در صحن امام خمینى(ره) مشهد مقدس، برگرفته از پایگاه اینترنتی www.khamenei.ir در تاریخ 20/08/1399، تهران.
ــــــــــــــ (18/12/1375)، بیانات معظم­له در اجتماع بزرگ مردم اهواز، برگرفته از پایگاه اینترنتی www.khamenei.ir در تاریخ 20/08/1399، تهران.
ــــــــــــــ (26/02/1375)، بیانات معظم­له در دیدار با روحانیون و مبلغان، برگرفته از پایگاه اینترنتی www.khamenei.ir در تاریخ 20/08/1399، تهران.
ــــــــــــــ (14/03/1374)، بیانات معظم­له در سالگرد ارتحال حضرت امام(ره)، برگرفته از پایگاه اینترنتی www.khamenei.ir در تاریخ 20/08/1399، تهران.
ــــــــــــــ (30/08/1372)، بیانات معظم­له در اجتماع بزرگ فرماندهان «نیروى مقاومت بسیج» سراسر کشور، برگرفته از پایگاه اینترنتی www.khamenei.ir در تاریخ 20/08/1399، تهران.
ــــــــــــــ (03/06/1372)، بیانات معظم­له در دیدار هیئت دولت، برگرفته از پایگاه اینترنتی www.khamenei.ir در تاریخ 20/08/1399، تهران.
ــــــــــــــ (28/01/1372)، پیام معظم­له به کنگرة جهانى هزارة شیخ مفید، برگرفته از پایگاه اینترنتی www.khamenei.ir در تاریخ 20/08/1399، تهران.
ــــــــــــــ (18/11/1371)، بیانات معظم­له در دیدار میهمانان خارجى دهة فجر، برگرفته از پایگاه اینترنتی www.khamenei.ir در تاریخ 20/08/1399، تهران.
ــــــــــــــ (01/12/1370)، بیانات معظم­له در اجتماع طلاب و فضلاى حوزة علمیة قم، برگرفته از پایگاه اینترنتی www.khamenei.ir در تاریخ 20/08/1399، تهران.
ــــــــــــــ (04/07/1370)، بیانات معظم­له در دیدار با اعضاى شورای‌عالی مجمع جهانى اهل‌بیت(علیهم‌السلام)، برگرفته از پایگاه اینترنتی www.khamenei.ir در تاریخ 20/08/1399، تهران.
ــــــــــــــ (31/06/1370)، بیانات معظم­له در آغاز درس خارج فقه، برگرفته از پایگاه اینترنتی www.khamenei.ir در تاریخ 20/08/1399، تهران.
ــــــــــــــ (25/06/1370)، بیانات معظم­له در هفتمین گردهمایى ائمة جمعة سراسر کشور، برگرفته از پایگاه اینترنتی www.khamenei.ir در تاریخ 20/08/1399، تهران.
ــــــــــــــ (03/02/1370)، بیانات معظم­له در دیدار با وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامى و نمایندگان فرهنگى جمهورى اسلامى در خارج از کشور، برگرفته از پایگاه اینترنتی www.khamenei.ir در تاریخ 20/08/1399، تهران.
ــــــــــــــ (02/11/1369)، نامة معظم­له به سید محمود هاشمى دربارة ایجاد و ادارة مؤسسة دائرةالمعارف فقه اسلامى اهل‌بیت(علیهم‌السلام)، برگرفته از پایگاه اینترنتی www.khamenei.ir در تاریخ 20/08/1399، تهران.
ــــــــــــــ (17/10/1369)، بیانات معظم­له در دیدار با مداحان اهل‌بیت(علیهم‌السلام)، برگرفته از پایگاه اینترنتی www.khamenei.ir در تاریخ 20/08/1399، تهران.
ــــــــــــــ (01/10/1369)، یادداشت معظم­له دربارة مناجات شعبانیه، برگرفته از پایگاه اینترنتی www.khamenei.ir در تاریخ 20/08/1399، تهران.
ــــــــــــــ (08/07/1369)، بیانات معظم­له در دیدار با شوراى مرکزى نمایندگان ولی‌فقیه در دانشگاه‌ها، برگرفته از پایگاه اینترنتی www.khamenei.ir در تاریخ 20/08/1399، تهران.
ــــــــــــــ (10/03/1369)، پیام معظم­له به مناسبت اولین سالگرد ارتحال حضرت امام خمینى(ره)، برگرفته از پایگاه اینترنتی www.khamenei.ir در تاریخ 20/08/1399، تهران.
ــــــــــــــ (04/03/1369)، بیانات معظم­له در دیدار با میهمانان و شرکت‌کنندگان کنفرانس جهانى اهل‌بیت(علیهم‌السلام)، برگرفته از پایگاه اینترنتی www.khamenei.ir در تاریخ 20/08/1399، تهران.
ــــــــــــــ (05/07/1368)، بیانات معظم­له در دیدار با جمعی از بسیجیان و روحانیون تهران، مدرسان و طلاب اهل سنت استان خراسان، برگرفته از پایگاه اینترنتی www.khamenei.ir در تاریخ 20/08/1399، تهران.
ــــــــــــــ (09/11/1368)، بیانات معظم­له در دیدار با مسئولان و کارگزاران نظام، برگرفته از پایگاه اینترنتی www.khamenei.ir در تاریخ 20/08/1399، تهران.
ــــــــــــــ (01/11/1368)، بیانات معظم­له در دیدار با اساتید، مسئولان، فضلا و طلاب بنیاد فرهنگى باقرالعلوم(علیه‌السلام)، برگرفته از پایگاه اینترنتی www.khamenei.ir در تاریخ 20/08/1399، تهران.
ــــــــــــــ (19/10/1368)، بیانات معظم­له در دیدار با جمع کثیرى از اقشار مختلف مردم قم، برگرفته از پایگاه اینترنتی www.khamenei.ir در تاریخ 20/08/1399، تهران.
ــــــــــــــ (19/04/1368)، بیانات معظم­له در مراسم بیعت جمع کثیرى از اقشار مختلف مردم، برگرفته از پایگاه اینترنتی www.khamenei.ir در تاریخ 20/08/1399، تهران.
طباطبایی، محمدحسین(1396). مجموعه آثار علامه سیدمحمدحسین طباطبایی. ج 7: اصول فلسفه و روش رئالیسم و رسائل توحیدی. قم: مؤسسة بوستان کتاب.
ــــــــــــــ. (1370). خلاصه تعالیم اسلام. قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه.
مطهری، مرتضی (1389). مجموعه آثار شهید مطهری، ج 2. تهران: صدرا.
شیخ‌زاده، محمد (1394). سبک رهبری خدمتگزار الگویی متعالی برای فرماندهان و مدیران. تهران: مرکز امامت- مرکز باقرالعلوم(ع).

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار