اخلاق ولایی؛ فضیلت گرایی مبتنی بر معارف شیعی

جای خالی نظریه‌ای اخلاقی متناسب با فرهنگ و عقاید شیعه در فضای اخلاق‌پژوهی بسیار محسوس است. همچنین با گذشت چهل سال از انقلاب اسلامی ایران و شروع گام دوم انقلاب، نیاز به نظریه‌ای اخلاقی متناسب با نظریه سیاسی ولایت فقیه بیش از پیش احساس می‌شود. این مقاله تلاشی در معرفی نظریه‌ای مستند به سنت و معارف شیعی با نام «اخلاق ولایی» است. اخلاق ولایی نظریه‌ای در حیطه اخلاق فضیلت با رویکردی الگوگرایانه است. این نظریه، اخلاق را دارای سرپرستان و سرسپردگانی می‌داند و اخلاق، مناسباتی است که بین این دو دسته اتفاق می‌افتد. سرپرستی در سه حیطه ولایت الله، ولایت ظاهری (پیامبران، ائمه و الگوهای اخلاقی) و ولایت باطنی (عقل) است و سرسپردگان نیز در سه سطح تاریخ، جوامع و افراد انسانی هستند. سرسپردگان با توجه به دو عنصر عقلانیت و عاطفه به تبعیت از صاحبان ولایت مشغول هستند و صاحبان ولایت با نورانیت خود به تبیین و توجیه امور اخلاقی می‌پردازند. در این مقاله سعی شده است تا شاکله کلی نظریه تبیین و تا حد امکان؛ به سنت شیعی مستند گردد و در لابه‌لای مباحث، برخی خصوصیات آن به اجمال بیان شود. همچنین این نظریه می‌تواند نظریه‌ای اخلاقی متناسب با نظام مبتنی بر ولایت فقیه در ساحت سیاست باشد.